Bệnh zona thường gây phát ban đau đớn ở những bộ phận khác nhau trên cơ thể và chúng cũng có thể ảnh hưởng đến mắt. Khi đó, mắt bạn có thể bị phồng rộp, đỏ và sưng quanh mắt và mí mắt, đồng thời viêm giác mạc. Bệnh có thể gây ra các biến chứng lâu dài, bao gồm cả mất thị lực khi không được điều trị kịp thời. Trong bài này, hãy cùng Hikari tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng gây bệnh zona thần kinh ở mắt và cách điều trị hiệu quả nhé!
Nội Dung Chính
Tổng quan về zona thần kinh ở mắt
Định nghĩa zona thần kinh ở mắt
Zona thần kinh ở mắt, một trong những căn bệnh sức khỏe hiếm gặp nhưng cực kỳ nghiêm trọng, xuất phát từ sự tái hoạt động của virus Varicella-Zoster, là một loại virus thuộc họ Herpes.
Virus này thường trú ngụ âm thầm trong cơ thể sau khi chúng ta mắc bệnh thủy đậu từ thời thơ ấu, đến một giai đoạn nào đó khi hệ miễn dịch chúng ta suy yếu, nó sẽ kí sinh trở lại và gây ra các biểu hiện của bệnh zona thần kinh.
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng zona thần kinh ở mắt chính là vì virus Varicella-Zoster, một loại virus đã từng gây ra bệnh thủy đậu.
Khi hệ miễn dịch bị suy giảm, do lão hóa hoặc do một số bệnh lý cụ thể làm yếu khả năng phòng chống tự nhiên của cơ thể, virus này không còn bị kiểm soát chặt chẽ và chúng sẽ tái hoạt động, tấn công lên các dây thần kinh, bao gồm cả dây thần kinh thị giác.
Điều này giải thích tại sao đa phần người bệnh chủ yếu là người cao tuổi hay những bệnh nhân suy giảm miễn dịch như người mắc HIV/AIDS, người đang điều trị ung thư bằng hóa trị, hoặc những người có bệnh mãn tính đang dùng thuốc ức chế miễn dịch.
Virus gây bệnh
Virus chính gây bệnh chính là virus Varicella-Zoster, thuộc nhóm virus Herpes. Điều thú vị là ngoài loại virus này, chúng ta còn có thể bị zona thần kinh ở mắt do một số loại virus herpes khác như Herpes Simplex Type 1 (HSV1) và Herpes Simplex Type 2 (HSV2), dù tần suất thấp hơn.
Đối với những trường hợp virus Herpes Simplex, bệnh thường xuất hiện ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ, khi hệ miễn dịch của chúng chưa phát triển đầy đủ.
Cách thức lây lan
Mặc dù zona thần kinh ở mắt không phải là bệnh lây trực tiếp từ người sang người qua các tiếp xúc hàng ngày, nhưng nếu tiếp xúc với mụn nước ở người mắc bệnh, bạn sẽ có nguy cơ bị nhiễm virus Varicella-Zoster, từ đó sẽ mắc thủy đậu nếu chưa từng mắc phải hoặc chưa từng tiêm phòng.
Chính vì thế, việc giữ khoảng cách, hạn chế tiếp xúc với người bệnh và tuân thủ các quy định vệ sinh cá nhân là một điều cực kỳ cần thiết để phòng bệnh.
Triệu chứng của zona thần kinh ở mắt
Biểu hiện sớm
Triệu chứng của zona thần kinh ở mắt thường biểu hiện sớm với cảm giác khó chịu, đau rát hoặc ngứa ngáy ở vùng mắt và xung quanh mắt. Các dát đỏ ban đầu nhanh chóng phát triển thành các nốt mụn nước mọc rải rác hoặc theo dải, giai đoạn này thường làm cho người bệnh cảm thấy như mình bị một loại “chập cháy” liên tục. Đau nhói hoặc cảm giác bị bỏng rát kéo dài là triệu chứng thường thấy.
Biểu hiện tiến triển
Khi bệnh tiến triển, mụn nước tiếp tục lan rộng và gây ra các vấn đề như sưng phù quanh mí mắt, tầm nhìn mờ, nhạy cảm hơn với ánh sáng. Đôi khi người bệnh còn cảm thấy mắt bị cộm, xốn giống như có hạt bụi bên trong.
Một số người sẽ gặp triệu chứng viêm loét giác mạc, điều này nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến sẹo vĩnh viễn và mất dần thị lực.
Ảnh hưởng đến thị lực
Ảnh hưởng đến thị lực là một trong những biến chứng nặng nề nhất của zona thần kinh ở mắt. Thị lực có thể bị suy giảm đáng kể, từ tầm nhìn mờ, giảm độ rõ nét, cho đến tình trạng nhạy cảm với ánh sáng, thậm chí có thể dẫn đến mất thị lực hoàn toàn nếu không được điều trị. Đây là lý do tại sao phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ giảm thiểu tối đa các nguy cơ biến chứng nghiêm trọng này.
Các triệu chứng khác
Ngoài việc ảnh hưởng đến thị lực, zona thần kinh ở mắt còn dẫn đến nhiều triệu chứng khác như đỏ mắt, chảy nước mắt, sưng mí mắt và cảm giác mỏi mắt liên tục.
Một số trường hợp nghiêm trọng hơn có thể gây ra đau nhức thậm chí khi không có bất kỳ sự kích thích nào. Những triệu chứng này thường khiến người bệnh khó chịu và làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.
Biến chứng của bệnh zona thần kinh ở mắt
Sẹo giác mạc
Khi virus tấn công vào giác mạc và không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến viêm loét và hình thành sẹo trên giác mạc. Điều này làm giảm tầm nhìn và gây cản trở thị lực một cách nghiêm trọng. Sẹo giác mạc là một trong những tình trạng khó điều trị và có thể đòi hỏi phải thực hiện các thủ tục can thiệp như ghép giác mạc để khắc phục.
Giảm thị lực
Một trong những biến chứng phổ biến và nghiêm trọng nhất của zona thần kinh ở mắt là giảm thị lực. Tình trạng này có thể bắt nguồn từ viêm giác mạc, viêm mạng võng huyết thanh, hoặc thậm chí loét giác mạc. Thị lực sẽ bị giảm từ từ đến khi có các biểu hiện rõ ràng như mờ mắt, nhức mắt, khó tập trung và nhìn mọi vật không rõ.
Tăng nhãn áp
Zona thần kinh ở mắt có thể gây ra tăng nhãn áp, một tình trạng mà áp lực bên trong mắt tăng cao, gây tổn thương dây thần kinh thị giác và có thể dẫn tới mù lòa nếu không điều trị kịp thời. Tình trạng tăng nhãn áp làm mất khả năng thoát lỏng của các chất dịch bên trong mắt, từ đó dẫn đến tình trạng áp lực gia tăng.
Đau dây thần kinh sau zona
Sau khi bệnh zona thần kinh ở mắt đã qua, nhiều bệnh nhân vẫn tiếp tục trải qua cảm giác đau đớn kéo dài. Đây gọi là đau dây thần kinh sau zona (postherpetic neuralgia – PHN).
Tình trạng này gây ra đau nhức kéo dài, giảm chất lượng cuộc sống và có thể đòi hỏi điều trị bằng các loại thuốc chống động kinh hoặc các biện pháp can thiệp để giảm đau.
Chẩn đoán và điều trị
Phương pháp chẩn đoán
Việc chẩn đoán zona thần kinh ở mắt thường được thực hiện qua việc khám lâm sàng và xét nghiệm. Bác sĩ có thể tiến hành kiểm tra bằng cách chiếu ánh sáng vào mắt, sử dụng kính hiển vi để kiểm tra giác mạc và các cấu trúc khác trong mắt.
Khám mắt định kỳ, những dấu hiệu phát ban trên mặt và các biểu hiện khác cũng có thể giúp chẩn đoán và đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Điều trị bằng thuốc kháng virus
Điều trị zona thần kinh ở mắt chủ yếu là sử dụng thuốc kháng virus như acyclovir, famciclovir và valacyclovir. Những loại thuốc này giúp ức chế hoạt động của virus, ngăn chặn virus lây lan, giảm triệu chứng và rút ngắn thời gian bệnh tật.
Việc sử dụng thuốc kháng virus trong vòng 72 giờ sau khi xuất hiện phát ban có thể giảm thiểu mức độ nghiêm trọng và nguy cơ biến chứng của bệnh.
Điều trị bằng thuốc steroid
Ngoài thuốc kháng virus, bác sĩ có thể kê thêm thuốc steroid để giúp giảm sưng, viêm nhiễm và các triệu chứng khó chịu ở mắt. Thuốc steroid có thể được dùng dưới dạng thuốc viên hoặc thuốc nhỏ mắt, tùy theo tình trạng và mức độ bệnh của từng bệnh nhân.
Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc steroid cần được giám sát chặt chẽ để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
Điều trị giảm đau
Điều trị giảm đau là một phần quan trọng trong việc quản lý zona thần kinh ở mắt, đặc biệt là trong các trường hợp đau dây thần kinh sau zona. Sử dụng các loại thuốc giảm đau như paracetamol, ibuprofen, hoặc các loại thuốc chống động kinh, chống trầm cảm để giảm đau.
Ngoài ra, các biện pháp khác như liệu pháp nhiệt, massage, hoặc tập thể dục nhẹ nhàng cũng có thể giúp giảm đau hiệu quả.
Cách phòng ngừa bệnh zona thần kinh ở mắt
Tiêm vắc-xin phòng thủy đậu
Tiêm vắc-xin phòng bệnh thủy đậu là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh zona thần kinh ở mắt. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiêm vắc-xin có thể giảm nguy cơ mắc bệnh zona tới 50% và giảm tỷ lệ biến chứng thần kinh dài hạn lên tới hơn 66%.
Đồng thời, việc tiêm vắc-xin cũng giúp cơ thể có khả năng miễn dịch đối với virus Varicella-Zoster, ngăn chặn sự tái hoạt động của virus trong tương lai.
Tránh tiếp xúc với người bệnh
Để ngăn ngừa lây nhiễm và tái lây nhiễm bệnh, người bị zona thần kinh ở mắt cần tránh tiếp xúc gần với người bình thường, đặc biệt là những người chưa từng mắc bệnh thủy đậu và chưa được tiêm phòng.
Người có nguy cơ cao như phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, người có hệ miễn dịch suy yếu cũng nên hạn chế tiếp xúc với người bệnh để tránh nguy cơ lây nhiễm.
Duy trì hệ miễn dịch mạnh mẽ
Duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa bệnh zona thần kinh ở mắt. Một lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, kết hợp với việc tập thể dục đều đặn và quản lý stress hiệu quả là chìa khóa để nâng cao sức đề kháng của cơ thể.
Một số biện pháp hỗ trợ khác bao gồm việc tránh xa các chất kích thích như thuốc lá, rượu bia, đảm bảo giấc ngủ đủ và chất lượng.
Khi bị bệnh zona thần kinh ở mắt nên kiêng gì?
Kiêng cào gãi vùng bị bệnh
Khi bị zona thần kinh ở mắt, người bệnh nên tránh việc cào gãi vùng da bị phát ban và mụn nước. Hành động này có thể làm tình trạng trầy xước da trở nên nghiêm trọng hơn, dẫn đến nhiễm trùng và kéo dài thời gian lành bệnh.
Thay vì cào gãi, bạn có thể sử dụng khăn ướt lạnh hoặc các loại kem giảm ngứa theo chỉ định của bác sĩ để làm dịu cảm giác khó chịu.
Kiêng tiếp xúc với chất kích ứng
Người bị zona thần kinh ở mắt cần tránh tiếp xúc với các chất kích ứng như hóa chất, khói, bụi và ánh nắng mặt trời mạnh. Các tác nhân này có thể làm tình trạng kích ứng mắt và da trở nên nghiêm trọng hơn, gây đau, sưng và mất tầm nhìn. Việc đeo kính mắt bảo vệ và sử dụng các sản phẩm chăm sóc da nhẹ nhàng, không chứa các hợp chất mạnh là rất cần thiết.
Kiêng sử dụng thuốc không được bác sĩ kê đơn
Tránh sử dụng bất kỳ loại thuốc nào không được bác sĩ kê đơn khi bị zona thần kinh ở mắt, vì có thể gây ra các tác dụng phụ hoặc tương tác không mong muốn với các thuốc điều trị hiện tại. Nếu cần, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc nhân viên y tế trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc hay sản phẩm nào trong quá trình điều trị.
Bệnh zona thần kinh ở mắt có lây không?
Cách thức lây lan
Bệnh zona thần kinh ở mắt do virus Varicella-Zoster gây ra, mặc dù bệnh không lây truyền trực tiếp từ người này sang người khác, virus gây bệnh thủy đậu có thể lây lan. Nếu tiếp xúc với mụn nước của người bệnh, người chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa tiêm vắc-xin phòng bệnh sẽ có nguy cơ mắc thủy đậu từ virus này.
Giai đoạn lây nhiễm
Giai đoạn lây nhiễm chính của zona thần kinh ở mắt là khi các mụn nước trên da vẫn còn ở trạng thái nước và chưa khô lại. Trong giai đoạn này, virus có thể dễ dàng phát tán và lây nhiễm cho người khác qua tiếp xúc trực tiếp với mụn nước. Một khi các mụn nước khô lại và hình thành vảy, nguy cơ lây nhiễm sẽ giảm đáng kể.
Cách phòng ngừa lây lan
Để phòng ngừa lây lan bệnh zona thần kinh ở mắt, người bệnh cần tuân thủ các biện pháp sau:
- Hạn chế tiếp xúc gần với người khác, đặc biệt là trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người có hệ miễn dịch suy yếu.
- Giữ vệ sinh cá nhân tốt, đặc biệt là rửa tay thường xuyên và tránh dùng chung đồ dùng cá nhân với người khác.
- Bảo vệ vùng mắt và vùng da bị bệnh, tránh chà xát hoặc cào gãi để ngăn ngừa lây nhiễm và nhiễm trùng.
Bệnh zona thần kinh ở mắt bao lâu thì khỏi?
Thời gian khỏi bệnh
Thời gian khỏi bệnh của zona thần kinh ở mắt thường kéo dài từ 1 đến 3 tuần, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và việc điều trị kịp thời. Với sự can thiệp đúng lúc bằng các loại thuốc kháng virus, các triệu chứng ban đầu sẽ giảm dần trong vòng vài ngày.
Tuy nhiên, để hoàn toàn lành, đặc biệt là các biến chứng như đau thần kinh sau zona, có thể cần vài tháng hoặc thậm chí kéo dài hơn.
Yếu tố ảnh hưởng đến thời gian khỏi
Yếu tố đầu tiên ảnh hưởng đến thời gian khỏi bệnh là tuổi tác. Người cao tuổi thường có hệ miễn dịch yếu, dẫn đến thời gian phục hồi kéo dài hơn so với người trẻ. Thứ hai là tình trạng sức khỏe hiện tại của bệnh nhân.
Những người có bệnh lý mãn tính hoặc đang trong quá trình điều trị các bệnh khác sẽ có thời gian lành bệnh lâu hơn. Mức độ nghiêm trọng của bệnh khi bắt đầu điều trị cũng quyết định một phần lớn thời gian lành bệnh.
Cuối cùng, yếu tố quan trọng nhất là việc điều trị sớm và đúng cách. Nếu được can thiệp bằng thuốc kháng virus trong vòng 72 giờ đầu tiên sau khi biểu hiện triệu chứng, thời gian phục hồi sẽ được rút ngắn đáng kể.
Theo dõi sau điều trị
Sau khi đã điều trị và kiểm soát được các triệu chứng ngay lập tức, việc theo dõi và chăm sóc dài hạn là điều vô cùng quan trọng. Bệnh nhân cần thăm khám bác sĩ nhãn khoa định kỳ, thường là từ 3 đến 12 tháng để kiểm tra tình trạng mắt, đảm bảo không có biến chứng như sẹo giác mạc, tăng nhãn áp hoặc các vấn đề khác.
Việc kiểm tra đều đặn giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời những vấn đề còn tồn tại, từ đó giúp duy trì thị lực và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Phòng ngừa zona thần kinh ở mắt
Hầu hết các bệnh đều có thể phòng ngừa, zona thần kinh ở mắt cũng không ngoại lệ. Việc tiêm vắc-xin phòng bệnh thủy đậu, duy trì hệ miễn dịch mạnh mẽ và tránh tiếp xúc với người bệnh là những biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe của bạn.
Ngoài ra, việc duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống hợp lý, tập luyên thể dục đều đặn và quản lý tốt stress cũng giúp nâng cao sức đề kháng và ngăn ngừa bệnh tật.
Zona thần kinh ở mắt là một tình trạng bệnh lý phức tạp và nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Bằng việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng cũng như cách thức lây lan và phòng ngừa, chúng ta có thể chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe của mình và người thân. Điều quan trọng nhất là bạn phải tuân thủ các chỉ dẫn y tế, thực hiện các biện pháp phòng ngừa và điều trị một cách nghiêm túc để giảm thiểu nguy cơ và tránh các biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra.
Nguồn tham khảo bài viết:
- 2024. Shingles in the Eye: Symptoms, Complications, and Treatment. https://www.healthline.com/health/eye-health/shingles-in-the-eye.
- 2024. Ocular Shingles | Wills Eye Hospital. https://www.willseye.org/herpes-zoster-ophthalmicus-ocular-shingles/.
- 2024. Ocular shingles – Moorfields Eye Hospital. https://www.moorfields.nhs.uk/for-patients/information-hub/ocular-shingles.
- 2024. What Is Shingles (Herpes Zoster)? – American Academy of Ophthalmology. https://www.aao.org/eye-health/diseases/herpes-zoster-shingles.
- 2024. Herpes Zoster Ophthalmicus – EyeWiki. https://eyewiki.aao.org/Herpes_Zoster_Ophthalmicus.
